Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία κάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιά. Ήταν μια λέξη μοναχά ελευθερία κι έπειτα είπαν πως τον έγραψαν παιδιά.
Εξαιρετικά επίκαιρος ο στίχος του Μάνου Λοίζου, λόγω του εορτασμού της 17ης Νοέμβρη σε λίγες ημέρες από σήμερα. Εορτασμός μιας επετείου που στη δική μου γενιά (ετών 34) θυμίζει μόνο τις φλογερές σχολικές και φοιτητικές εορτές, διότι στις μέρες μας έχει εκφυλιστεί η επέτειος και η θυσία των νέων ανθρώπων για την ελευθερία του λαού και την κατοχύρωση του δικαιώματος της εκπαίδευσης για όλους τους πολίτες. Έχει εκφυλιστεί η έννοια της επετείου και γι’ αυτό φρόντισε η περίφημη γενιά του Πολυτεχνείου, η οποία αναλαμβάνοντας τις τύχες της χώρας στα χέρια της, την καταβαράθρωσε και ισοπεδώνοντας τα πάντα ισοπέδωσε και τη μνήμη της γιορτής της επετείου.
Μένει να μας θυμίζει την ημέρα σταθμό στην εξέλιξη της μεταπολιτευτικής ιστορίας της χώρας, η ανάμνηση των φοιτητικών γιορτών μας και οι φωτογραφίες από το σύνθημα στον τοίχο ‘Κάτω η Χούντα’.
Αυτό το σύνθημα είναι από τα πιο σημαδιακά ενός είδους τέχνης την οποία εξετάζει σήμερα η δημοσίευση αυτή. Η επιθυμία του ανθρώπου να δημοσιεύει ιδέες, απόψεις, αγγελίες, ανακοινώσεις και γενικά ό,τι κατά καιρούς ήθελε να γνωστοποιήσει στους πολλούς, υπάρχει από τότε που υφίστανται οι τοίχοι σε μεγάλες εκτάσεις σε αστικό περιβάλλον δηλαδή από το τέλος του προπροηγούμενου αιώνα ή τις αρχές του προηγούμενου. Χαρακτηριστικό το απόσπασμα του ‘αστού’ Ροΐδη από μία δημοσίευσή του σε περιοδικό στις αρχές του αιώνα: «Oι τοίχοι των Aθηνών διά των παντοίων επ' αυτών αγγελιών, προγραμμάτων και άλλων τοιχοκολλήσεων, κατήντησαν από τινός καιρού τόσον φλύαροι ώστε πας τις αναλογίζεται μετά λύπης τον καλό εκείνον καιρόν ότε οι τοίχοι κατηγορούντο ότι «είχον μόνον ώτα»».
Άρα το φαινόμενο εμφανίζεται από πολύ παλιά και πιθανόν ενοχλεί την κοινωνία διότι λερώνει το λευκό των τοίχων και διαταράσσει την οπτική κανονικότητα των πολιτών της εποχής εκείνης.
Σε μεταγενέστερες όμως εποχές ο τοίχος αποτελεί τον χώρο έκφρασης των απόψεων ανθρώπων που βρίσκονται στην παρανομία για διάφορους λόγους, τον χώρο έκφρασης ιδεολογιών, μηνυμάτων και συνθηματικών, συγκινητικών στίχων όπως βέβαια και τελείως άχρηστων αναφορών. Το σύνθημα στον τοίχο έχει το χαρακτηριστικό ότι αποτελεί ένα μήνυμα το οποίο δεν έχει δεδομένη χρονική διάρκεια γιατί μπορεί ο καθείς να το σβήσει σε απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Έτσι ένα κείμενο στον τοίχο πρέπει σε σύντομο χώρο να αναπτύξει μια συγκεκριμένη ολοκληρωμένη άποψη και να φέρει μέσα του μια δύναμη ώστε όχι μόνο να προσελκύσει το βλέμμα του περαστικού αλλά να το μαγνητίσει και να σταματήσει να το διαβάσει ώστε να περάσει το μήνυμα στο συνειδητό ή στο υποσυνείδητο του αναγνώστη.
Tο σύνθημα λοιπόν, ουδέποτε είχε αγαθές σχέσεις με ομαλούς και ήρεμους καιρούς. Σε δύσκολα και αβέβαια χρόνια βρίσκεται σε ανιούσα ένταση, ενώ αντίθετα, σε ομαλά και σίγουρα μπαίνει σε φθίνουσα πορεία. Tο ότι δηλαδή περνάει περίοδο οξύτητας και περίοδο άμβλυνσης κάτι ομολογεί. Έτσι άνθισε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα σε τρεις κυρίως περιόδους. Στην κατοχή και τον εμφύλιο, στην μεταπολεμική περίοδο, μια περίοδο αναβρασμού και κοινωνικών αγώνων και διεκδικήσεων και τέλος πέρασε την χρυσή περίοδό του κατά την επταετή δικτατορία. Στα μεταπολιτευτικά χρόνια τροποποιείται εκφραστικά, αποκτώντας αμιγώς πολιτική μορφή, ενώ μέσα στα τελευταία χρόνια περνάει, τόσο ως μορφή όσο και ως έκφραση, στα κοινωνικά κινήματα, μικρά ή μεγάλα, ως κύριο μέσο επικοινωνίας.
Υπάρχει σίγουρα κάτι κοινό στο μυαλό του νεαρού που έγραφε στον τοίχο ζήτω το ΕΑΜ, του άλλου νέου που έγραφε ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ και του νέου που έγραψε στην τουαλέτα της Φαρμακευτικής το1994 ‘ Μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός είναι η επανάσταση και ο κομμουνισμός’.
O δημοσιογράφος Γιάννης Δημαράς, έμμονος κυνηγός συνθημάτων στη μεταπολιτευτική περίοδο, τα έχει συνάξει σε δύο βιβλία - λευκώματα: «Eμπρός στον Eτσι που Xάραξε ο Tέτοιος», (Kάκτος, 1981) και «Xίτλερ Zεις την AEK Oδηγείς», (Kάκτος, 1984), ενώ σε ένα τρίτο, «Tα Aκυρα» (Kάκτος, 1992), παρουσιάζει «γραφές» από άκυρα ψηφοδέλτια που ρίχτηκαν σε κάλπες της B΄ εκλογικής περιφέρειας Aθηνών, στις εκλογές του '92. Tαξινομημένα και αυτά κατά θεματικές κατηγορίες, όπως και τα συνθήματα δρόμου, εμφανίζουν στενή συγγένεια ως έκφραση, ασχέτως εάν συγκριτικά ελευθεριάζουν περισσότερο. Bιβλιογραφικά είναι ίσως η μόνη έως σήμερα συστηματική αποτύπωση και συνιστούν ένα «οδοιπορικό», κάτι σαν «ξενάγηση» στους «στολισμένους» με εφήμερα μηνύματα δρόμους, σε περίοδο μάλιστα ιδιαίτερης άνθησης και συγχρόνως μεταβατικής ως προς τη «γλώσσα». Tο ανάλογό του, αλλά σε πιο μικρή χρονικά κλίμακα, κάνει ο Δημήτρης Kαραδήμος στη Θεσσαλονίκη. Φοιτητής στη Σχολή Aρχιτεκτονικής, αποτυπώνει φωτογραφικά τα επιτοίχια σχόλια που συναντά στους δημόσιους χώρους της πόλης κατά την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο. Tα παρουσίασε σε δύο σχετικές φωτογραφικές εκθέσεις σε αίθουσες της πόλης.
Τέλος παρουσιάζουμε κάποια χαρακτηριστικά συνθήματα τα οποία παρεμβαίνουν στην εποχή τους και αφήνουν σε πολλούς από ‘μας το στίγμα τους δικαιώνοντας τον κόπο και την σπαταληθείσα φαιά ουσία αυτών που τα έγραψαν:
· ΤΟ LIFE STYLE ΕΙΝΑΙ ΜΑΓΙΚΟ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΙ ΤΑ ΜΗΔΕΝΙΚΑ ΣΕ ΝΟΥΜΕΡΑ
· ΦΟΝΙΑΔΕΣ ΤΩΝ ΧΟΝΤΡΩΝ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΙ
· ΜΗΝ ΣΚΟΤΩΝΕΤΕ ΤΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ...ΑΛΛΟΙ ΣΑΣ ΠΙΝΟΥΝ ΤΟ ΑΙΜΑ
· Αν τα λάθη διδάσκουν, τότε έχω καταπληκτική μόρφωση
· Οι τοίχοι έχουν αυτιά και τα αυτιά μας τοίχους
· Συμμετέχω, Συμμετέχεις, Συμμετέχει, Συμμετέχουμε Συμμετέχετε, Αποφασίζουν
· Κάποτε καίγανε τα βιβλία, τώρα καίνε τα μυαλά
· Κουφάλα αφεντικό, κι αν μας χαμογελάς, εμείς θα κάνουμε λουφα-σαμποτάζ
· Κολόμβε, γαμώ την περιέργειά σου
· Του οχταώρου οι πεσόντες νανουρίζονται με τσόντες
· Έξω οι βάσεις από τα μαθήματα
· Λευτεριά στους φυλακισμένους τηλεθεατές
· Ας είμαστε ρεαλιστές, ας ζητούμε το αδύνατο
· ή Seamos realistas, exijamos lo imposible
· Απαγορεύεται το απαγορεύειν
· Η φαντασία στην εξουσία
· Φωνάξτε, δημιουργείστε ή ψοφήσετε.
Εξαιρετικά επίκαιρος ο στίχος του Μάνου Λοίζου, λόγω του εορτασμού της 17ης Νοέμβρη σε λίγες ημέρες από σήμερα. Εορτασμός μιας επετείου που στη δική μου γενιά (ετών 34) θυμίζει μόνο τις φλογερές σχολικές και φοιτητικές εορτές, διότι στις μέρες μας έχει εκφυλιστεί η επέτειος και η θυσία των νέων ανθρώπων για την ελευθερία του λαού και την κατοχύρωση του δικαιώματος της εκπαίδευσης για όλους τους πολίτες. Έχει εκφυλιστεί η έννοια της επετείου και γι’ αυτό φρόντισε η περίφημη γενιά του Πολυτεχνείου, η οποία αναλαμβάνοντας τις τύχες της χώρας στα χέρια της, την καταβαράθρωσε και ισοπεδώνοντας τα πάντα ισοπέδωσε και τη μνήμη της γιορτής της επετείου.
Μένει να μας θυμίζει την ημέρα σταθμό στην εξέλιξη της μεταπολιτευτικής ιστορίας της χώρας, η ανάμνηση των φοιτητικών γιορτών μας και οι φωτογραφίες από το σύνθημα στον τοίχο ‘Κάτω η Χούντα’.
Αυτό το σύνθημα είναι από τα πιο σημαδιακά ενός είδους τέχνης την οποία εξετάζει σήμερα η δημοσίευση αυτή. Η επιθυμία του ανθρώπου να δημοσιεύει ιδέες, απόψεις, αγγελίες, ανακοινώσεις και γενικά ό,τι κατά καιρούς ήθελε να γνωστοποιήσει στους πολλούς, υπάρχει από τότε που υφίστανται οι τοίχοι σε μεγάλες εκτάσεις σε αστικό περιβάλλον δηλαδή από το τέλος του προπροηγούμενου αιώνα ή τις αρχές του προηγούμενου. Χαρακτηριστικό το απόσπασμα του ‘αστού’ Ροΐδη από μία δημοσίευσή του σε περιοδικό στις αρχές του αιώνα: «Oι τοίχοι των Aθηνών διά των παντοίων επ' αυτών αγγελιών, προγραμμάτων και άλλων τοιχοκολλήσεων, κατήντησαν από τινός καιρού τόσον φλύαροι ώστε πας τις αναλογίζεται μετά λύπης τον καλό εκείνον καιρόν ότε οι τοίχοι κατηγορούντο ότι «είχον μόνον ώτα»».
Άρα το φαινόμενο εμφανίζεται από πολύ παλιά και πιθανόν ενοχλεί την κοινωνία διότι λερώνει το λευκό των τοίχων και διαταράσσει την οπτική κανονικότητα των πολιτών της εποχής εκείνης.
Σε μεταγενέστερες όμως εποχές ο τοίχος αποτελεί τον χώρο έκφρασης των απόψεων ανθρώπων που βρίσκονται στην παρανομία για διάφορους λόγους, τον χώρο έκφρασης ιδεολογιών, μηνυμάτων και συνθηματικών, συγκινητικών στίχων όπως βέβαια και τελείως άχρηστων αναφορών. Το σύνθημα στον τοίχο έχει το χαρακτηριστικό ότι αποτελεί ένα μήνυμα το οποίο δεν έχει δεδομένη χρονική διάρκεια γιατί μπορεί ο καθείς να το σβήσει σε απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Έτσι ένα κείμενο στον τοίχο πρέπει σε σύντομο χώρο να αναπτύξει μια συγκεκριμένη ολοκληρωμένη άποψη και να φέρει μέσα του μια δύναμη ώστε όχι μόνο να προσελκύσει το βλέμμα του περαστικού αλλά να το μαγνητίσει και να σταματήσει να το διαβάσει ώστε να περάσει το μήνυμα στο συνειδητό ή στο υποσυνείδητο του αναγνώστη.
Tο σύνθημα λοιπόν, ουδέποτε είχε αγαθές σχέσεις με ομαλούς και ήρεμους καιρούς. Σε δύσκολα και αβέβαια χρόνια βρίσκεται σε ανιούσα ένταση, ενώ αντίθετα, σε ομαλά και σίγουρα μπαίνει σε φθίνουσα πορεία. Tο ότι δηλαδή περνάει περίοδο οξύτητας και περίοδο άμβλυνσης κάτι ομολογεί. Έτσι άνθισε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα σε τρεις κυρίως περιόδους. Στην κατοχή και τον εμφύλιο, στην μεταπολεμική περίοδο, μια περίοδο αναβρασμού και κοινωνικών αγώνων και διεκδικήσεων και τέλος πέρασε την χρυσή περίοδό του κατά την επταετή δικτατορία. Στα μεταπολιτευτικά χρόνια τροποποιείται εκφραστικά, αποκτώντας αμιγώς πολιτική μορφή, ενώ μέσα στα τελευταία χρόνια περνάει, τόσο ως μορφή όσο και ως έκφραση, στα κοινωνικά κινήματα, μικρά ή μεγάλα, ως κύριο μέσο επικοινωνίας.
Υπάρχει σίγουρα κάτι κοινό στο μυαλό του νεαρού που έγραφε στον τοίχο ζήτω το ΕΑΜ, του άλλου νέου που έγραφε ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ και του νέου που έγραψε στην τουαλέτα της Φαρμακευτικής το1994 ‘ Μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός είναι η επανάσταση και ο κομμουνισμός’.
O δημοσιογράφος Γιάννης Δημαράς, έμμονος κυνηγός συνθημάτων στη μεταπολιτευτική περίοδο, τα έχει συνάξει σε δύο βιβλία - λευκώματα: «Eμπρός στον Eτσι που Xάραξε ο Tέτοιος», (Kάκτος, 1981) και «Xίτλερ Zεις την AEK Oδηγείς», (Kάκτος, 1984), ενώ σε ένα τρίτο, «Tα Aκυρα» (Kάκτος, 1992), παρουσιάζει «γραφές» από άκυρα ψηφοδέλτια που ρίχτηκαν σε κάλπες της B΄ εκλογικής περιφέρειας Aθηνών, στις εκλογές του '92. Tαξινομημένα και αυτά κατά θεματικές κατηγορίες, όπως και τα συνθήματα δρόμου, εμφανίζουν στενή συγγένεια ως έκφραση, ασχέτως εάν συγκριτικά ελευθεριάζουν περισσότερο. Bιβλιογραφικά είναι ίσως η μόνη έως σήμερα συστηματική αποτύπωση και συνιστούν ένα «οδοιπορικό», κάτι σαν «ξενάγηση» στους «στολισμένους» με εφήμερα μηνύματα δρόμους, σε περίοδο μάλιστα ιδιαίτερης άνθησης και συγχρόνως μεταβατικής ως προς τη «γλώσσα». Tο ανάλογό του, αλλά σε πιο μικρή χρονικά κλίμακα, κάνει ο Δημήτρης Kαραδήμος στη Θεσσαλονίκη. Φοιτητής στη Σχολή Aρχιτεκτονικής, αποτυπώνει φωτογραφικά τα επιτοίχια σχόλια που συναντά στους δημόσιους χώρους της πόλης κατά την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο. Tα παρουσίασε σε δύο σχετικές φωτογραφικές εκθέσεις σε αίθουσες της πόλης.
Τέλος παρουσιάζουμε κάποια χαρακτηριστικά συνθήματα τα οποία παρεμβαίνουν στην εποχή τους και αφήνουν σε πολλούς από ‘μας το στίγμα τους δικαιώνοντας τον κόπο και την σπαταληθείσα φαιά ουσία αυτών που τα έγραψαν:
· ΤΟ LIFE STYLE ΕΙΝΑΙ ΜΑΓΙΚΟ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΙ ΤΑ ΜΗΔΕΝΙΚΑ ΣΕ ΝΟΥΜΕΡΑ
· ΦΟΝΙΑΔΕΣ ΤΩΝ ΧΟΝΤΡΩΝ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΙ
· ΜΗΝ ΣΚΟΤΩΝΕΤΕ ΤΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ...ΑΛΛΟΙ ΣΑΣ ΠΙΝΟΥΝ ΤΟ ΑΙΜΑ
· Αν τα λάθη διδάσκουν, τότε έχω καταπληκτική μόρφωση
· Οι τοίχοι έχουν αυτιά και τα αυτιά μας τοίχους
· Συμμετέχω, Συμμετέχεις, Συμμετέχει, Συμμετέχουμε Συμμετέχετε, Αποφασίζουν
· Κάποτε καίγανε τα βιβλία, τώρα καίνε τα μυαλά
· Κουφάλα αφεντικό, κι αν μας χαμογελάς, εμείς θα κάνουμε λουφα-σαμποτάζ
· Κολόμβε, γαμώ την περιέργειά σου
· Του οχταώρου οι πεσόντες νανουρίζονται με τσόντες
· Έξω οι βάσεις από τα μαθήματα
· Λευτεριά στους φυλακισμένους τηλεθεατές
· Ας είμαστε ρεαλιστές, ας ζητούμε το αδύνατο
· ή Seamos realistas, exijamos lo imposible
· Απαγορεύεται το απαγορεύειν
· Η φαντασία στην εξουσία
· Φωνάξτε, δημιουργείστε ή ψοφήσετε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου