Τρίτη 3 Μαρτίου 2009

Παγκόσμια οικονομική κρίση














Από τις αρχές του Σεπτέμβρη και μετά την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού ομίλου Lehman Brothers στις Η.Π.Α., ξεκίνησε με τη μορφή ντόμινο μια παγκόσμια οικονομική κρίση η οποία αγγίζει γίγαντες του τραπεζικού τομέα, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της βιομηχανίας γενικότερα, κράτη ολόκληρα αλλά και τον απλό άνθρωπο ο οποίος βλέπει να αλλάζει το τοπίο διαχείρισης του χρήματος και του οικογενειακού του προϋπολογισμού.
Το παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό που είχε διαμορφωθεί στο προηγούμενο διάστημα βέβαια ήταν –εκ των υστέρων διαπιστώνουμε- εντελώς ανθυγιεινό. Είχε κυριαρχήσει ένα παγκόσμιο σύστημα διαχείρισης του χρήματος, με προεξάρχουσα και πρώτη διδάξασα σ’ αυτό την Wall Street, βασισμένο στην πλήρη απελευθέρωση των αγορών. Πιστή δηλαδή εφαρμογή στην πράξη της θεωρίας του Adam Smith και της σχολής του Σικάγου του φημισμένου για την εποχή του, νομπελίστα Milton Friedman. Το οικονομικό μοντέλο που προέκρινε η θεωρία της παραπάνω σχολής ήταν η πλήρης απελευθέρωση των αγορών ώστε να λειτουργεί πληρέστερα ο ανταγωνισμός και να διακρίνονται οι καλύτεροι και αυτοί που επενδύουν στο μέλλον σωστότερα. Αυτό βόλευε βεβαίως την Αμερική των μέσων του προηγούμενου αιώνα λόγω της κορύφωσης της αντιπαλότητας με το αντίπαλον δέος στην ψυχροπολεμική εκείνη περίοδο αλλά και των έντονων κοινωνικοπολιτικών αποκλεισμών (κου κλουξ κλαν, γερουσιαστής Μακάρθι). Πάνω από όλα αυτά όμως υπήρχε η ώθηση των μεγάλων συμφερόντων, του κεφαλαίου που τους βόλευε μακροπρόθεσμα η πλήρης απουσία κρατικού παρεμβατισμού από τα οικονομικά αγαθά ακόμη και τα κοινωφελή. Ήταν τόσο μεγάλη η μανία για την επικράτηση του μοντέλου αυτού που ακόμη και η κατάρρευση του απέναντι μοντέλου σχεδιαζόταν για δεκαετίες και όχι μόνο εφαρμόστηκε κατά γράμμα αλλά πέρασε και στην ιστορία –το αντίπαλο μοντέλο-ως γραφικό.
Φτάσαμε λοιπόν στη σημερινή εποχή όπου παρατηρείται το φαινόμενο το επικρατέστερο μοντέλο να φυλλοροεί και να γκρεμίζεται σιγά σιγά από τα μέσα του. Αυτό βέβαια είναι φυσιολογικό και συμβαίνει διότι η προαναφερθείσα οικονομική θεωρία στην εφαρμογή της δεν προβλέπει τι συμβαίνει μετά την τερατώδη γιγάντωση του κεφαλαίου. Οι αδηφάγες λοιπόν εταιρίες γιγαντώθηκαν, εξαγόρασαν τα πάντα ακόμη και συνειδήσεις με αποτέλεσμα να κυβερνούν κράτη ολόκληρα, να συμπεριφέρονται ως γρανάζια σε μηχανή στους υπαλλήλους τους και να τοποθετούν στόχους κάθε χρόνο και μεγαλύτερους πράγμα που ως ατέρμων κοχλίας δεν έχει τέλος. Με τον τρόπο αυτό δημιούργησαν στον άνθρωπο –εκμεταλλευόμενοι και την παγκοσμιότητα της αγοράς-πλασματικές ανάγκες τις οποίες παρουσίαζαν ως αύξηση κερδών σε ένα περιβάλλον μη πραγματικής ευημερίας. Η κατάληξη ήταν προφανής και είναι αυτή που βιώνουμε σήμερα.
Ωστόσο προσωπική μου άποψη είναι ότι στην Ελλάδα σήμερα το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με μεγάλη δόση υπερβολής από τον τύπο και κυρίως από τον ηλεκτρονικό ο οποίος σε πολύ μεγάλο βαθμό καθορίζει και την κοινή γνώμη καθώς και την αντίδραση των Ελλήνων πολιτών στα διάφορα ζητήματα. Η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων δεν έχει μεταβληθεί σε τερατώδη βαθμό από πέρσι σε φέτος πράγμα το οποίο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπάρχουν επιχειρήσεις που συνεχίζουν να αναπτύσσονται. Ο εξορθολογισμός των οικογενειακών εξόδων, ο επαναπροσδιορισμός του τι εστί αναγκαίο και τι πολυτέλεια, η επαναθεώρηση των δυνατοτήτων μας μόνο υγεία μπορεί να λεχθεί και όχι κρίση. Αυτό στο οποίο έχει επιδράσει πολύ σημαντικά αυτή η κρίση την οποίαν βιώνουμε τώρα είναι η ψυχολογία του ανθρώπου ως καταναλωτή, ως παραγωγική δύναμη κοιτώντας την προοπτική του στο μέλλον. Αυτός ο παράγοντας είναι πραγματικά επιβαρυντικός για τις αγορές αλλά προσωπικά θα το χαρακτήριζα στάση αναμονής και επιφυλακτικότητα παρά διάθεση για ακύρωση. Επομένως το επόμενο στάδιο θα είναι να αναθεωρήσουμε μετά από αυτό το παγκόσμιο τράνταγμα την αξία και την λειτουργικότητα ρου μοντέλου της πλήρους απελευθέρωσης των αγορών και να εκτιμήσουμε και κάποια καλά από το αντίπαλο μοντέλο τα οποία ίσως και να αποζητούμε σήμερα. Να προσέξουμε την υπερσυγκέντρωση του κεφαλαίου σε λίγα χέρια και να κάνουμε κέντρο της θεώρησής μας τον άνθρωπο.