Τα επόμενα χρόνια ένα από τα πιο δημοφιλή δώρα που θα μπορεί κάποιος να κάνει στους αγαπημένους του θα είναι ένα φτηνό για τις δυνατότητές του gadget, το οποίο θα περιέχει σε ηλεκτρονική μορφή έναν ικανό αριθμό βιβλίων, τα οποία θα μπορεί να αναγνώσει, και να ξεφυλλίσει κάποιος ακούγοντας πιθανότατα και τον ήχο της σελίδας που γυρνάει πάντα με ηλεκτρονικό τρόπο. Έτσι μια συσκευή λίγο μεγαλύτερη από ένα κινητό τηλέφωνο θα αποτελεί τον φορέα κάποιων τίτλων βιβλίων και θα κάνει παιχνιδάκι τη μεταφορά ενός αριθμού τόμων που σε οποιαδήποτε άλλη περίσταση θα ή ήταν πολύ δύσκολη έως και αδύνατη.
Πρωτοπόρος στην διαδικασία της ψηφιοποίησης των βιβλίων ήταν όπως και σε πολλούς άλλους τομείς του διαδικτύου η μεγαλύτερη εταιρία που δραστηριοποιείται σ’ αυτό η Google. Η ιδέα ήταν αρχικά να ψηφιοποιήσουν έναν μεγάλο αριθμό βιβλίων σε συνεργασία με τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες των Ηνωμένων Πολιτειών και κατ’ επέκτασιν με τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες σε πολλές άλλες χώρες του πλανήτη, τις οποίες βέβαια θα αποζημίωναν. Τότε η ένωση Αμερικάνων συγγραφέων κινήθηκε δικαστικά για να κατοχυρώσει τα δικαιώματα των μελών της. Το αποτέλεσμα του αγώνα αυτού ήταν να δικαιωθούν οι Αμερικάνοι συγγραφείς και να αναγκαστεί η Google αφού τους αποζημιώσει με το ποσό το οποίο είχε επιδικαστεί η παρανομία να παίξει από εκεί και μετά με τους κανόνες των συγγραφέων. Οι τελευταίοι επιθυμώντας να διαφυλάξουν τα δικαιώματά τους συμφώνησαν να αμείβονται με ένα μεγάλο ποσοστό των εσόδων της διαδικτυακής εταιρίας, τα οποία θα προκύπτουν από την ανάγνωση και το ‘κατέβασμα’ των πνευματικών τους προϊόντων.
Όλα αυτά πολύ καλά ως εδώ και κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει τα πλεονεκτήματα της ψηφιοποίησης δισεκατομμυρίων εγγράφων μέχρι σήμερα, στα οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας, καθιστώντας το διαδίκτυο μια άπειρη πηγή γνώσης σαν τις κοχλιώδεις άπειρες νοητές βιβλιοθήκες του Μπόρχες. Είναι αλήθεια πως το δίκτυο και η τεχνολογία γενικότερα επέφεραν αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου και σαφώς θα πρέπει να φιλτράρουμε τις δράσεις μας που έχουν σχέση με αυτά ώστε να τα χρησιμοποιούμε αμφότερα για ωφέλιμους σκοπούς.
Είναι η έκφανση αυτή του διαβάσματος όμως παράταιρη κατά την προσωπική μου εκτίμηση και μη συμβατή με την παραδοσιακή πανάρχαια εικόνα που έχουμε σχηματισμένη στο μυαλό μας για την έννοια του διαβάσματος. Η ανάγνωση του κάθε βιβλίου είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με τη χρονική περίοδο της ζωής μας κατά την οποία το διαβάσαμε, με τη διάθεσή μας, με τα συναισθήματα που μας δημιούργησε, με την καλλιέργεια που μας παρείχε. Είναι τελείως φυσιολογικό να μας έχει μείνει ως ανάμνηση η μυρωδιά ενός βιβλίου, η παλαιότητά του, η αδρότητα ή η λεπτότητα και γενικά η υφή των σελίδων του, η γραμματοσειρά που χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή του, ο τρόπος που το αποκτήσαμε, το πρόσωπο που μας το χάρισε ή μας το δάνεισε, η βιβλιοθήκη από όπου το πήραμε. Γι’ αυτό άλλωστε βλέποντας όλα τα βιβλία, μπροστά μας στην προσωπική μας βιβλιοθήκη αναπολούμε μνήμες, εμπειρίες και παραστάσεις που μας πρόσφερε το καθένα από αυτά, ταξίδι που μπορεί να κρατήσει πάρα πολύ.
Σε καμία περίπτωση λοιπόν η υπερσύγχρονη ηλεκτρονική συσκευή δεν μπορεί να υποκαταστήσει την τελετουργία και τη μυσταγωγία που κρύβει η ανάγνωση ενός βιβλίου, με όλες τις παραμέτρους που αναφέρθηκαν προηγουμένως, όσο πιστή κι αν είναι η αντιγραφή της διαδικασίας του παραδοσιακού διαβάσματος που πράττει. Αυτό που επίσης πρέπει να ελεγχθεί είναι το αν η αφομοίωση εννοιών είναι εφικτή σε ένα κείμενο ηλεκτρονικά γραμμένο σε σχέση πάντα με ένα κείμενο τυπωμένο σε χαρτί. Το πρώτο το περνάς στα γρήγορα με μια κίνηση του ‘ποντικιού’ ενώ το δεύτερο το ξαναδιαβάζεις, το υποσημειώνεις, το υπογραμμίζεις και έτσι το κατανοείς καλύτερα.
Τα σημαντικότερα πάντως πράγματα που θα χαθούν σε περίπτωση που στο μέλλον θα διαβάζουμε με ηλεκτρονικά μηχανήματα θα είναι αυτές οι άκρως γοητευτικές βόλτες στις εκθέσεις βιβλίου τα ανοιξιάτικα απογεύματα, η μούχλα του υπογείου του Μπαρμπουνάκη στην Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, το ξεσκόνισμα των περιοδικών και των παμπάλαιων βιβλίων στο Μοναστηράκι για να διαβάσεις το εξώφυλλο, η δυνατότητα να κάνεις πολύ ωραία δώρα στα αγαπημένα σου πρόσωπα, το χάρτινο στολίδι στο κομοδίνο σου που ενίοτε σου πέφτει στο κεφάλι από τη νύστα διαβάζοντάς το πριν κοιμηθείς. Κρίμα να το αντικαταστήσουμε και αυτό με πλαστικό υποκατάστατο.
Πρωτοπόρος στην διαδικασία της ψηφιοποίησης των βιβλίων ήταν όπως και σε πολλούς άλλους τομείς του διαδικτύου η μεγαλύτερη εταιρία που δραστηριοποιείται σ’ αυτό η Google. Η ιδέα ήταν αρχικά να ψηφιοποιήσουν έναν μεγάλο αριθμό βιβλίων σε συνεργασία με τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες των Ηνωμένων Πολιτειών και κατ’ επέκτασιν με τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες σε πολλές άλλες χώρες του πλανήτη, τις οποίες βέβαια θα αποζημίωναν. Τότε η ένωση Αμερικάνων συγγραφέων κινήθηκε δικαστικά για να κατοχυρώσει τα δικαιώματα των μελών της. Το αποτέλεσμα του αγώνα αυτού ήταν να δικαιωθούν οι Αμερικάνοι συγγραφείς και να αναγκαστεί η Google αφού τους αποζημιώσει με το ποσό το οποίο είχε επιδικαστεί η παρανομία να παίξει από εκεί και μετά με τους κανόνες των συγγραφέων. Οι τελευταίοι επιθυμώντας να διαφυλάξουν τα δικαιώματά τους συμφώνησαν να αμείβονται με ένα μεγάλο ποσοστό των εσόδων της διαδικτυακής εταιρίας, τα οποία θα προκύπτουν από την ανάγνωση και το ‘κατέβασμα’ των πνευματικών τους προϊόντων.
Όλα αυτά πολύ καλά ως εδώ και κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει τα πλεονεκτήματα της ψηφιοποίησης δισεκατομμυρίων εγγράφων μέχρι σήμερα, στα οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας, καθιστώντας το διαδίκτυο μια άπειρη πηγή γνώσης σαν τις κοχλιώδεις άπειρες νοητές βιβλιοθήκες του Μπόρχες. Είναι αλήθεια πως το δίκτυο και η τεχνολογία γενικότερα επέφεραν αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου και σαφώς θα πρέπει να φιλτράρουμε τις δράσεις μας που έχουν σχέση με αυτά ώστε να τα χρησιμοποιούμε αμφότερα για ωφέλιμους σκοπούς.
Είναι η έκφανση αυτή του διαβάσματος όμως παράταιρη κατά την προσωπική μου εκτίμηση και μη συμβατή με την παραδοσιακή πανάρχαια εικόνα που έχουμε σχηματισμένη στο μυαλό μας για την έννοια του διαβάσματος. Η ανάγνωση του κάθε βιβλίου είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με τη χρονική περίοδο της ζωής μας κατά την οποία το διαβάσαμε, με τη διάθεσή μας, με τα συναισθήματα που μας δημιούργησε, με την καλλιέργεια που μας παρείχε. Είναι τελείως φυσιολογικό να μας έχει μείνει ως ανάμνηση η μυρωδιά ενός βιβλίου, η παλαιότητά του, η αδρότητα ή η λεπτότητα και γενικά η υφή των σελίδων του, η γραμματοσειρά που χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή του, ο τρόπος που το αποκτήσαμε, το πρόσωπο που μας το χάρισε ή μας το δάνεισε, η βιβλιοθήκη από όπου το πήραμε. Γι’ αυτό άλλωστε βλέποντας όλα τα βιβλία, μπροστά μας στην προσωπική μας βιβλιοθήκη αναπολούμε μνήμες, εμπειρίες και παραστάσεις που μας πρόσφερε το καθένα από αυτά, ταξίδι που μπορεί να κρατήσει πάρα πολύ.
Σε καμία περίπτωση λοιπόν η υπερσύγχρονη ηλεκτρονική συσκευή δεν μπορεί να υποκαταστήσει την τελετουργία και τη μυσταγωγία που κρύβει η ανάγνωση ενός βιβλίου, με όλες τις παραμέτρους που αναφέρθηκαν προηγουμένως, όσο πιστή κι αν είναι η αντιγραφή της διαδικασίας του παραδοσιακού διαβάσματος που πράττει. Αυτό που επίσης πρέπει να ελεγχθεί είναι το αν η αφομοίωση εννοιών είναι εφικτή σε ένα κείμενο ηλεκτρονικά γραμμένο σε σχέση πάντα με ένα κείμενο τυπωμένο σε χαρτί. Το πρώτο το περνάς στα γρήγορα με μια κίνηση του ‘ποντικιού’ ενώ το δεύτερο το ξαναδιαβάζεις, το υποσημειώνεις, το υπογραμμίζεις και έτσι το κατανοείς καλύτερα.
Τα σημαντικότερα πάντως πράγματα που θα χαθούν σε περίπτωση που στο μέλλον θα διαβάζουμε με ηλεκτρονικά μηχανήματα θα είναι αυτές οι άκρως γοητευτικές βόλτες στις εκθέσεις βιβλίου τα ανοιξιάτικα απογεύματα, η μούχλα του υπογείου του Μπαρμπουνάκη στην Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, το ξεσκόνισμα των περιοδικών και των παμπάλαιων βιβλίων στο Μοναστηράκι για να διαβάσεις το εξώφυλλο, η δυνατότητα να κάνεις πολύ ωραία δώρα στα αγαπημένα σου πρόσωπα, το χάρτινο στολίδι στο κομοδίνο σου που ενίοτε σου πέφτει στο κεφάλι από τη νύστα διαβάζοντάς το πριν κοιμηθείς. Κρίμα να το αντικαταστήσουμε και αυτό με πλαστικό υποκατάστατο.
