Η αριστερά της δεξιάς εκμετάλλευσης

Πρόσφατα ο Περικλής Κοροβέσης, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια δήλωση η οποία εμπλέκει τον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου σε χρηματισμό από την siemens, κατά την περίοδο της συμμετοχής του στην κυβέρνηση Ζολώτα.
Ο κύριος Κοροβέσης, εκλεγμένος βουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση βουλευτή, ο οποίος καταρρίπτει καθημερινά το πρωτόκολλο στη βουλή, εμφανιζόμενος με τζιν και πέδιλα και συχνά κατακρίνεται από τους συναδέλφους του επί τούτου. Πολλοί τον αναφέρουν ως τον πρώτο αναρχικό βουλευτή και ο ίδιος χαρακτηρίζει πολλές φορές τις χιλιάδες ώρες ατέρμονων συζητήσεων, μεταξύ των βουλευτών κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της βουλής, άχρηστες και χαμένο χρόνο. Η παρουσία του στη βουλή αποτελεί κύημα του ανοίγματος του Αλέκου Αλαβάνου προς όλες τις κατευθύνσεις του Αριστερού χώρου με τη δημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ. Πρέπει να τονιστεί ότι ο κύριος Κοροβέσης έχει στην πλάτη του πολύ σημαντικούς αγώνες για την αριστερά, συμπεριλαμβανομένων συλλήψεων και άγριου ξυλοδαρμού επί χούντας καθώς και πλούσιο αρθρογραφικό και συγγραφικό έργο. Οι παρεμβάσεις του στη βουλή είναι πολλές και πολυποίκιλες και αφορούν προβλήματα καθημερινού βίου, πολιτισμού, μεταναστών, θέματα οικολογίας κλπ.
Η παρέμβαση του συγκεκριμένου ανθρώπου τη δεδομένη χρονική στιγμή, που η σχέση ΣΥΝ και ΣΥΡΙΖΑ, όπως και Τσίπρα Αλαβάνου, είναι ιδιαίτερα τεταμένη, ελέγχεται αν μη τι άλλο ως άσκοπη και άκαιρη. Δύσκολα πάει ο νους ενός κοινού ανθρώπου στη σκοπιμότητα και στην εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων προσωπικών ή συλλογικών, διότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος δεν έχει δείξει τέτοια δείγματα γραφής. Η κίνηση όμως του αξιότιμου κυρίου Κοροβέση εμπίπτει στην γενικότερη στάση και συμπεριφορά πολλών διανοούμενων της αριστεράς να παρεμβαίνουν σε στιγμές που δεν χρειάζεται και κυρίως όταν είναι αναγκαία η περισυλλογή και ο προβληματισμός για το μέλλον και στο όνομα της ηθικής (όπως την αισθάνεται ο καθείς) να εκφράζουν την άποψή τους.
Απόδειξη της μη χρηστικότητας της άποψης του κυρίου Κοροβέση τη δεδομένη στιγμή αποτελεί η αναδίπλωσή του μετά τον κουρνιαχτό της πρώτης δήλωσης και τον ξεσηκωμό στελεχών του ΣΥΝ που είχαν ενεργό συμμετοχή στην κυβέρνηση Ζολώτα. Στην αναδίπλωση αναφέρει ότι το έκανε για να προκαλέσει συζήτηση και να αναγκαστούν τα στελέχη του ΣΥΝ να πάρουν θέση για τους ψιθύρους που ακούγονταν και ότι είναι πολύ ευχαριστημένος από αυτό.
Ο προβληματισμός της σημερινής αναφοράς αφορά στην εκμετάλλευση τέτοιων κινήσεων από τη δεξιά και το ΠΑΣΟΚ οι οποίοι τρίβουν τα χέρια τους βλέποντας για ακόμη μια φορά στην ιστορία έριδες στην αριστερά. Ιδίως η παραδοσιακή δεξιά γεμίζει τη φαρέτρα της μετά από τέτοιες κινήσεις με επιχειρήματα περί πολυδιάσπασης και προδοτισμού που εξυπηρετούν τη μακαρθική κοσμοθεωρία της. Όσο μεγάλη και μακριά να είναι η προσπάθεια στελεχών της αριστεράς να αποδείξουν ότι υπάρχει συνεκτικό κίνημα το οποίο μπορεί να εφαρμόσει την ούτως ή άλλως δύσκολα εφαρμόσιμη και σχεδόν ουτοπική κοσμοθεωρία της, μια κίνηση σαν αυτή του κυρίου Κοροβέση (υπήρξαν χιλιάδες άλλες και με πραγματική σκοπιμότητα στην ιστορία), την φρενάρει και την εκφυλίζει. Και αυτό γιατί μια τέτοια παρέμβαση αποπροσανατολίζει τους πολίτες και γίνεται άλλοθι γι’ αυτούς για να δικαιολογούν τις τακτικές αυτών που ψηφίζουν.
Άρα λοιπόν πρέπει να καταλάβει ο αξιότιμος κύριος Κοροβέσης ότι και ο ίδιος χορεύει μέσα στον κύκλο που ορίζει ο Γιάννης Αγγελάκας στο ‘σιγά μην κλάψω’ και εξαιτίας τούτου θα πρέπει να προσέχει και να σέβεται αυτούς που τον επέλεξαν.

ΕΚΦΥΛΙΣΜΕΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Ο 20ος αιώνας ούτως ή άλλως είναι γνωστός για την ισοπεδωτική επίδρασή του πάνω σε διάφορους θεσμούς, αξίες και δομές οι οποίες άντεξαν στη διάρκεια πολλών αιώνων και ως ένα σημείο χαρακτήρισαν την ελληνική φυλή και κατ’ επέκτασιν το ελληνικό έθνος. Το μεγαλύτερο κακό συνέβη κατά το δεύτερο μισό του αιώνα μετά δηλαδή από τον εμφύλιο πόλεμο, διάστημα κατά το οποίο και στο όνομα της γρήγορης «επούλωσης» των πληγών και του βιαστικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας, πραγματοποιήθηκαν εγκλήματα και ισοπεδωτικές αναδιαρθρώσεις -προς το ρηχότερο- σε όλους τους θεσμούς.
Τα απτά αποτελέσματα της παραπάνω διαπίστωσης ήταν η μαζική αστικοποίηση χωρίς μέτρο του πληθυσμού, η ανεξέλεγκτη αντιπαροχή και η καταστροφή τους φυσικού κάλλους των πόλεων, η εγκατάλειψη της επαρχίας με συνέπεια ιστορικά χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας να αφήνονται στο έλεος πλιατσικολόγων, η ξενομανία, οι αλά Λας Βέγκας νέον επιγραφές, η ηθική κατάπτωση, η επικράτηση του κακέκτυπου της λαϊκής μουσικής ένα μίγμα αραβικών ισραηλινών και ινδικών ήχων με εύκολη μουσική αισχίστου είδους.
Στο πλαίσιο της πραγματικότητας αυτής παρατηρείται έντονο το φαινόμενο της εκφύλισης της δημοτικής ή καλύτερα της παραδοσιακής μουσικής των Ελλήνων. Η εκφύλιση αυτή παρουσίασε στη διάρκεια όλης αυτής της τελευταίας πεντηκονταετίας κορυφώσεις ανάλογα με το είδος της παραδοσιακής μουσικής και ήταν σε άμεση εξάρτηση από την εμφάνιση και καταξίωση κάποιων καλλιτεχνών οι οποίοι εισήγαγαν νεωτερισμούς στη παραδοσιακή μουσική συνήθως προς το ρηχότερο.
Αυτό που σήμερα ονομάζουμε δημοτική ή ελληνική παραδοσιακή μουσική έχει διάφορες εκφάνσεις: Την κλασσική δημοτική μουσική της Ρούμελης και του Μοριά, το ηπειρώτικο τραγούδι, το νησιώτικο τραγούδι, το θρακιώτικο τραγούδι, το ποντιακό και το κρητικό τραγούδι. Η δημοτική λοιπόν ή παραδοσιακή ελληνική μουσική αποτελεί σύμφωνα με τον ορισμό του Λίνου Πολίτη ένα λογοτεχνικό είδος γιατί αντλεί υλικό από την προφορική λογοτεχνική παράδοση που αναπτύχθηκε στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας κατά τη διάρκεια κυρίως των δέκα τελευταίων αιώνων. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι αποτελεί τον ενωτικό κρίκο μεταξύ της αρχαίας και της νεώτερης Ελλάδας σώζοντας ήθη, έθιμα, παραδόσεις, συνθήκες διαβίωσης άλλων εποχών, πολιτισμούς ολόκληρους περιγράφοντάς με γλαφυρούς στίχους την καθημερινότητα των Ελλήνων όλων των εποχών. Το κάθε είδος από τα παραπάνω αναφερθέντα στο πέρασμα των αιώνων ανέπτυξε μια συγκεκριμένη μορφολογία μουσικής, χρησιμοποίησε συγκεκριμένα όργανα για την απόδοση των μουσικών αυτών και έτσι απέκτησε μια χαρακτηριστική μορφή και ένα στυλ μοναδικό το οποίο πέρασε με το διάβα των αιώνων στο γονίδιο της φυλής που αντιπροσώπευε και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού του των ανθρώπων οι οποίοι μετά τη βίαιη ανακατάταξη της μικρασιατικής καταστροφής έμελλε να ζήσουν όλοι μαζί στο σημερινό Ελλαδικό χώρο.
Αυτήν λοιπόν τη διεργασία των αιώνων ήρθε να διαταράξει η «καινοτομία» της μουσικής τα τελευταία 50 χρόνια. Έτσι εμφανίζονται μουσικοί καινοτόμοι οι οποίοι εισάγουν νεωτερισμούς στο παραδοσιακό τραγούδι εισάγουν δηλαδή ηλεκτρικό ήχο στο ηπειρώτικο, εισάγουν συνθεσάιζερ και αρμόνιο στο ποντιακό, ηλεκτρικό βιολί στο νησιώτικο, και υβριστικούς στίχους συνοδευόμενους από παραδοσιακή μουσική στο κρητικό τραγούδι. Το παραδοσιακό τραγούδι όδευσε με ευκολία προς τις πίστες όπου έγινε ρυθμός για να χορεύουν οι λικνιζόμενες νεαρές τσιφτετέλι και οι μάγκες νεαροί ζειμπέκικο.
Οάσεις βέβαια μέσα στην έρημο υπάρχουν πάντα, άνθρωποι σοβαροί οι οποίοι οργανώνουν κοιτίδες διδαχής παραδοσιακών τραγουδιών και χορών της κάθε φυλής σεβόμενοι την παράδοση καινοτομώντας όπως πρέπει με βάση το ύφος και το στυλ της εκάστοτε μουσικής. Ας ελπίσουμε να επικρατήσουν αυτοί οι οποίοι πληθαίνουν τώρα τελευταία, όπως πληθαίνουν και οι νέοι άνθρωποι που ακολουθούν την παράδοση.
Ας μην ξεχνάμε ότι τα τραγούδια αυτά μας συνδέουν με τον παρελθόν μας στο βάθος των αιώνων και ότι η άρρηκτη σχέση και η συγγένεια των διαφόρων εκφάνσεων της παραδοσιακής μουσικής, αποτελεί απόδειξη της κοινής καταγωγής όλων των σημερινών ελλήνων ή έστω της αρμονικής συμβίωσης στον ίδιο γεωγραφικό χώρο στο διηνεκές των αιώνων κάτι που τονίζει και ο μεγάλος Παλαμάς στο ποίημα Ανατολή:

Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα,μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα,λυπητερά,πώς η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας!Eίναι χυμένη από τη μουσική σαςκαι πάει με τα δικά σας τα φτερά

Σας γέννησε και μέσα σας μιλάεικαι βογγάει και βαριά μοσκοβολάειμια μάννα· καίει το λάγνο της φιλί,κ' είναι της Mοίρας λάτρισσα και τρέμει,ψυχή όλη σάρκα, σκλάβα σε χαρέμι,η λαγγεμένη Aνατολή.

ΝΙΚΟΛΑΣ ΑΣΙΜΟΣ

Στο σημερινό άρθρο παρατίθεται αυτούσιο και σχολιάζεται ένα τραγούδι που έγραψε και τραγούδησε ο Νικόλας Άσιμος, ένας τραγουδοποιός ο οποίος ακολούθησε το μοναχικό δρόμο και χάρισε στη γενιά μας μια σειρά από αριστουργήματα. Τραγούδια τα οποία σε προβληματίζουν, σε κάνουν να κοιτάς συχνά πυκνά μέσα σου και να αναθεωρείς πράγματα τα οποία έχεις ακολουθήσει στη ζωή σου ως νόμους και κανόνες. Το τραγούδι έχει τον τίτλο ‘ο μηχανισμός’ και με τους κυνικά συμβολικούς, επαναστατικούς και έντονα πολιτικοποιημένους στίχους του αποτελεί ένα μανιφέστο κατά του συμβιβασμού με την ύλη, κατά του ξεπεσμού της τέχνης.

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ

Με πείσανε να γίνω ρεβιζιονιστής Και να γυρίσω δίσκο

Θα ‘ρθει όμως καιρός που κι εσύ θε να πειστείς Πως έτσι δεν τη βρίσκω.

Τι θα κάνω ήτανε γραφτό Θέλω δεν το θέλω ότι τραγουδώ Να το πουλώ να ζήσω

Όταν πάω στον παραγωγό Πρέπει να βολέψω έτσι το γραφτό Να του γυαλίσει, για να το πουλήσει Να ‘χει σαλέπι, για να σας αρέσει Να έχει θέμα με έρωτα και αίμα Να είναι λόγια, λόγια κομπολόγια Να σας καλοκαρδίσω Για να σας γαλουχήσω.

Κι από χρέος συναδελφικό Να χαμογελάω στο κοινό Να του σαλεύω για να το μερεύω Να του σφυρίζω να το νανουρίζω Να το φουντώνω να το ξεφουσκώνω Και στην κομμούνα να είμαι οπορτούνα Για να σας εκτονώνω Με πλαίσιο το νόμο.

Δουλειά σου είναι μούπανε να κρύβεις τα τρωτά Των καθιερωμένων Για να διατηρήσουμε τα οικονομικά Των ευαρεστημένων.

Σιγουριά και δόξα το θεώ Τα καλά στον καπιταλισμό Είναι πως έχει βίδα.Άμα πιάσεις το μηχανισμό Από τ’ αυτιά τον πιάνεις το λαγό Τον Πελοπίδα τρως με μια τσιμπίδα Στην Παρθενόπη χαρίζεις ένα τόπι Και με τα χρόνια γυρνάς μες στα σαλόνια Ξεχνάς ποια μάνα σε γένναε στο κλάμα Και του εργάτη καβάλησες την πλάτη. Μα θε να πει Αμάν πια Και πας ες τα κομμάτια Και άει στα κομμάτια.

Με πείσανε να γίνω ρεβιζιονιστής Και να γυρίσω δίσκο Θα ‘ρθει όμως καιρός που κι εσύ θε να πειστείς Πως έτσι δεν τη βρίσκω.


Ο ίδιος ο Άσιμος για την ιστορία του τραγουδιού αυτού έγραψε:
"Το κομμάτι γράφτηκε αρχές του ’75 μετά τη διάλυση του Μου. Θε. Φτω. (Μουσικό θέατρο φτώχειας) και την επικράτηση των Αντάρτικων στην Πλάκα, ακόμα και στο ίδιο μαγαζί που στεγαζόμασταν εμείς. Προσπαθώντας να κρατήσω τον εαυτό μου όρθιο αποφάσισα να πάω σε εταιρεία, αλλά μόνο μ’ αυτό το κομμάτι. Αλλά και γι’ αυτό μονάχα γράφτηκε. για να γίνει δίσκος. Και έγινε και δίσκος. Παρ’ όλο που είχα τσακωθεί πιο παλιά με τον παραγωγό της εταιρείας ήξερα πως ήταν ο μόνος που θα τόκανε. Πράγματι το βρήκε εμπορικό.
Πέσαν απάνω μου βέβαια να μου αλλάξουν μερικές φράσεις κλειδιά, τίποτα εγώ. Ώσπου ο Πατσιφάς περιορίστηκε στη φράση "να το φουντώνω να το ξεφουσκώνω". Ήθελε να το κάνει "να το φουσκώνω να το ξεφουσκώνω", ακόμα και μέσα στο στούντιο. Τον άφησα λοιπόν αυτόν να φουσκώνει και να ξεφουσκώνει και εγώ τραγούδησα "να το φουντώνω να το ξεφουσκώνω".
Μέσα στο χάος που επικρατούσε ακόμα τότε Καλοκαίρι ’75 (η επιτροπή απουσίαζε διακοπές) το τραγούδι παίχτηκε στο ραδιόφωνο δυο τρεις φορές σε διαφημιστικές εκπομπές της εταιρείας. Ώσπου το πήρανε χαμπάρι (Χατζηδάκης έφα: "δεν είναι ποίηση αυτή") απαγορεύτηκε και τετέλεσται. Όπως τετέλεσται γρήγορα-γρήγορα και η δικιά μου ανάμειξη με το σούπερ μάρκετ του θεάματος.
Για όλη αυτή την ιστορία πληρώθηκα 3 (τρία) κατοστάρικα για εκτελεστικά τραγουδιστή.
Όσο για τα συνθετικά μου ποσοστά δεν πήγα να τα γυρέψω μιας και δε χωνεύω τους ληστές της Λ.Ε.Π.Υ. (εταιρεία Πνευματικής ιδιοκτησίας) .
Πάντως παρ’ όλο που δεν αισθάνομαι, ιδιοκτήτης των τραγουδιών μου, όσον αφορά τις εταιρείες και τους λοιπούς ραδιοφωνότηλεοπτικούς τους απαγορεύω την εκμετάλλευση των τραγουδιών μου, αν τύχει κι επιτρέπονται και γίνουνε ποτέ της μόδας.
Κι όταν το λέω το εννοώ ακόμα και πεθαμένος. Εκτός αν εγώ αλλάξω γνώμη."


Ο Άσιμος και με τα λεγόμενά του επιβεβαιώνει την ανυποταξία του στα καθιερωμένα πρότυπα και στερεότυπα της εποχής του και δημιουργεί ένα διαχρονικό και επίκαιρο σε κάθε εποχή διαμάντι. Πόσο επίκαιρος είναι σήμερα ο μηχανισμός που μιλάει για συμβιβασμένους ανθρώπους και κυρίως ξεπεσμένους ιδεολόγους άλλων εποχών οι οποίοι στο βωμό του κέρδους ξεπούλησαν ακόμη και τα μετάλλια που κληρονόμησαν από τη Μακρόνησο. Μιλάει λοιπόν ο Νικόλας ως προφήτης για τα σημερινά τερατουργήματα της μουσικής που γοητεύουν τους νέους της εποχής μας τα οποία έχοντας μπόλικο σαλέπι, έρωτα, θέμα και αίμα ελέγχουν και κατευθύνουν μελλοντικούς πολίτες εκεί που θέλουν. Μιλάει ο ασυμβίβαστος μέχρι τέλους για ημερωμένο, υπνωτισμένο κοινό αλλά και επικίνδυνους ‘νόμους πλαίσιο’ ορίζουν τη ζωή όλων ημών των συμβιβασμένων. Η σημαντικότερη αναφορά είναι όμως αυτή της βίδας του καπιταλισμού. Γραμμένο το τραγούδι τον Μάιο του 1975 προβλέπει την εξέλιξη του καπιταλισμού για τα επόμενα 34 χρόνια, μιλώντας για την ελαστικότητα του συστήματος το οποίο εξασφαλίζει τα κέρδη των ευαρεστημένων, που πολλές φορές ξεχνούν την καταγωγή τους. Είναι εκπληκτικό το πώς κάθε φορά ακούγοντας αυτό το τραγούδι νιώθεις ότι έχεις προδώσει αυτά για τα οποία είχες κάποτε αγωνιστεί, νιώθεις γιαλαντζί μπρος στο μεγαλείο της γνησιότητας του Άσιμου. Τέλος σιγουρεύεσαι για το ότι δεν πρόκειται ποτέ να σε βρούνε κρεμασμένο εξαιτίας των τύψεων συνειδήσεως που ένιωσες επειδή αποτελείς μικρό ή μεγάλο γρανάζι του μηχανισμού.

Παγκόσμια οικονομική κρίση

Από τις αρχές του Σεπτέμβρη και μετά την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού ομίλου Lehman Brothers στις Η.Π.Α., ξεκίνησε με τη μορφή ντόμινο μια παγκόσμια οικονομική κρίση η οποία αγγίζει γίγαντες του τραπεζικού τομέα, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της βιομηχανίας γενικότερα, κράτη ολόκληρα αλλά και τον απλό άνθρωπο ο οποίος βλέπει να αλλάζει το τοπίο διαχείρισης του χρήματος και του οικογενειακού του προϋπολογισμού.
Το παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό που είχε διαμορφωθεί στο προηγούμενο διάστημα βέβαια ήταν –εκ των υστέρων διαπιστώνουμε- εντελώς ανθυγιεινό. Είχε κυριαρχήσει ένα παγκόσμιο σύστημα διαχείρισης του χρήματος, με προεξάρχουσα και πρώτη διδάξασα σ’ αυτό την Wall Street, βασισμένο στην πλήρη απελευθέρωση των αγορών. Πιστή δηλαδή εφαρμογή στην πράξη της θεωρίας του Adam Smith και της σχολής του Σικάγου του φημισμένου για την εποχή του, νομπελίστα Milton Friedman. Το οικονομικό μοντέλο που προέκρινε η θεωρία της παραπάνω σχολής ήταν η πλήρης απελευθέρωση των αγορών ώστε να λειτουργεί πληρέστερα ο ανταγωνισμός και να διακρίνονται οι καλύτεροι και αυτοί που επενδύουν στο μέλλον σωστότερα. Αυτό βόλευε βεβαίως την Αμερική των μέσων του προηγούμενου αιώνα λόγω της κορύφωσης της αντιπαλότητας με το αντίπαλον δέος στην ψυχροπολεμική εκείνη περίοδο αλλά και των έντονων κοινωνικοπολιτικών αποκλεισμών (κου κλουξ κλαν, γερουσιαστής Μακάρθι). Πάνω από όλα αυτά όμως υπήρχε η ώθηση των μεγάλων συμφερόντων, του κεφαλαίου που τους βόλευε μακροπρόθεσμα η πλήρης απουσία κρατικού παρεμβατισμού από τα οικονομικά αγαθά ακόμη και τα κοινωφελή. Ήταν τόσο μεγάλη η μανία για την επικράτηση του μοντέλου αυτού που ακόμη και η κατάρρευση του απέναντι μοντέλου σχεδιαζόταν για δεκαετίες και όχι μόνο εφαρμόστηκε κατά γράμμα αλλά πέρασε και στην ιστορία –το αντίπαλο μοντέλο-ως γραφικό.
Φτάσαμε λοιπόν στη σημερινή εποχή όπου παρατηρείται το φαινόμενο το επικρατέστερο μοντέλο να φυλλοροεί και να γκρεμίζεται σιγά σιγά από τα μέσα του. Αυτό βέβαια είναι φυσιολογικό και συμβαίνει διότι η προαναφερθείσα οικονομική θεωρία στην εφαρμογή της δεν προβλέπει τι συμβαίνει μετά την τερατώδη γιγάντωση του κεφαλαίου. Οι αδηφάγες λοιπόν εταιρίες γιγαντώθηκαν, εξαγόρασαν τα πάντα ακόμη και συνειδήσεις με αποτέλεσμα να κυβερνούν κράτη ολόκληρα, να συμπεριφέρονται ως γρανάζια σε μηχανή στους υπαλλήλους τους και να τοποθετούν στόχους κάθε χρόνο και μεγαλύτερους πράγμα που ως ατέρμων κοχλίας δεν έχει τέλος. Με τον τρόπο αυτό δημιούργησαν στον άνθρωπο –εκμεταλλευόμενοι και την παγκοσμιότητα της αγοράς-πλασματικές ανάγκες τις οποίες παρουσίαζαν ως αύξηση κερδών σε ένα περιβάλλον μη πραγματικής ευημερίας. Η κατάληξη ήταν προφανής και είναι αυτή που βιώνουμε σήμερα.
Ωστόσο προσωπική μου άποψη είναι ότι στην Ελλάδα σήμερα το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με μεγάλη δόση υπερβολής από τον τύπο και κυρίως από τον ηλεκτρονικό ο οποίος σε πολύ μεγάλο βαθμό καθορίζει και την κοινή γνώμη καθώς και την αντίδραση των Ελλήνων πολιτών στα διάφορα ζητήματα. Η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων δεν έχει μεταβληθεί σε τερατώδη βαθμό από πέρσι σε φέτος πράγμα το οποίο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπάρχουν επιχειρήσεις που συνεχίζουν να αναπτύσσονται. Ο εξορθολογισμός των οικογενειακών εξόδων, ο επαναπροσδιορισμός του τι εστί αναγκαίο και τι πολυτέλεια, η επαναθεώρηση των δυνατοτήτων μας μόνο υγεία μπορεί να λεχθεί και όχι κρίση. Αυτό στο οποίο έχει επιδράσει πολύ σημαντικά αυτή η κρίση την οποίαν βιώνουμε τώρα είναι η ψυχολογία του ανθρώπου ως καταναλωτή, ως παραγωγική δύναμη κοιτώντας την προοπτική του στο μέλλον. Αυτός ο παράγοντας είναι πραγματικά επιβαρυντικός για τις αγορές αλλά προσωπικά θα το χαρακτήριζα στάση αναμονής και επιφυλακτικότητα παρά διάθεση για ακύρωση. Επομένως το επόμενο στάδιο θα είναι να αναθεωρήσουμε μετά από αυτό το παγκόσμιο τράνταγμα την αξία και την λειτουργικότητα ρου μοντέλου της πλήρους απελευθέρωσης των αγορών και να εκτιμήσουμε και κάποια καλά από το αντίπαλο μοντέλο τα οποία ίσως και να αποζητούμε σήμερα. Να προσέξουμε την υπερσυγκέντρωση του κεφαλαίου σε λίγα χέρια και να κάνουμε κέντρο της θεώρησής μας τον άνθρωπο.

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΑ

Τα επόμενα χρόνια ένα από τα πιο δημοφιλή δώρα που θα μπορεί κάποιος να κάνει στους αγαπημένους του θα είναι ένα φτηνό για τις δυνατότητές του gadget, το οποίο θα περιέχει σε ηλεκτρονική μορφή έναν ικανό αριθμό βιβλίων, τα οποία θα μπορεί να αναγνώσει, και να ξεφυλλίσει κάποιος ακούγοντας πιθανότατα και τον ήχο της σελίδας που γυρνάει πάντα με ηλεκτρονικό τρόπο. Έτσι μια συσκευή λίγο μεγαλύτερη από ένα κινητό τηλέφωνο θα αποτελεί τον φορέα κάποιων τίτλων βιβλίων και θα κάνει παιχνιδάκι τη μεταφορά ενός αριθμού τόμων που σε οποιαδήποτε άλλη περίσταση θα ή ήταν πολύ δύσκολη έως και αδύνατη.
Πρωτοπόρος στην διαδικασία της ψηφιοποίησης των βιβλίων ήταν όπως και σε πολλούς άλλους τομείς του διαδικτύου η μεγαλύτερη εταιρία που δραστηριοποιείται σ’ αυτό η Google. Η ιδέα ήταν αρχικά να ψηφιοποιήσουν έναν μεγάλο αριθμό βιβλίων σε συνεργασία με τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες των Ηνωμένων Πολιτειών και κατ’ επέκτασιν με τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες σε πολλές άλλες χώρες του πλανήτη, τις οποίες βέβαια θα αποζημίωναν. Τότε η ένωση Αμερικάνων συγγραφέων κινήθηκε δικαστικά για να κατοχυρώσει τα δικαιώματα των μελών της. Το αποτέλεσμα του αγώνα αυτού ήταν να δικαιωθούν οι Αμερικάνοι συγγραφείς και να αναγκαστεί η Google αφού τους αποζημιώσει με το ποσό το οποίο είχε επιδικαστεί η παρανομία να παίξει από εκεί και μετά με τους κανόνες των συγγραφέων. Οι τελευταίοι επιθυμώντας να διαφυλάξουν τα δικαιώματά τους συμφώνησαν να αμείβονται με ένα μεγάλο ποσοστό των εσόδων της διαδικτυακής εταιρίας, τα οποία θα προκύπτουν από την ανάγνωση και το ‘κατέβασμα’ των πνευματικών τους προϊόντων.
Όλα αυτά πολύ καλά ως εδώ και κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει τα πλεονεκτήματα της ψηφιοποίησης δισεκατομμυρίων εγγράφων μέχρι σήμερα, στα οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας, καθιστώντας το διαδίκτυο μια άπειρη πηγή γνώσης σαν τις κοχλιώδεις άπειρες νοητές βιβλιοθήκες του Μπόρχες. Είναι αλήθεια πως το δίκτυο και η τεχνολογία γενικότερα επέφεραν αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου και σαφώς θα πρέπει να φιλτράρουμε τις δράσεις μας που έχουν σχέση με αυτά ώστε να τα χρησιμοποιούμε αμφότερα για ωφέλιμους σκοπούς.
Είναι η έκφανση αυτή του διαβάσματος όμως παράταιρη κατά την προσωπική μου εκτίμηση και μη συμβατή με την παραδοσιακή πανάρχαια εικόνα που έχουμε σχηματισμένη στο μυαλό μας για την έννοια του διαβάσματος. Η ανάγνωση του κάθε βιβλίου είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με τη χρονική περίοδο της ζωής μας κατά την οποία το διαβάσαμε, με τη διάθεσή μας, με τα συναισθήματα που μας δημιούργησε, με την καλλιέργεια που μας παρείχε. Είναι τελείως φυσιολογικό να μας έχει μείνει ως ανάμνηση η μυρωδιά ενός βιβλίου, η παλαιότητά του, η αδρότητα ή η λεπτότητα και γενικά η υφή των σελίδων του, η γραμματοσειρά που χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή του, ο τρόπος που το αποκτήσαμε, το πρόσωπο που μας το χάρισε ή μας το δάνεισε, η βιβλιοθήκη από όπου το πήραμε. Γι’ αυτό άλλωστε βλέποντας όλα τα βιβλία, μπροστά μας στην προσωπική μας βιβλιοθήκη αναπολούμε μνήμες, εμπειρίες και παραστάσεις που μας πρόσφερε το καθένα από αυτά, ταξίδι που μπορεί να κρατήσει πάρα πολύ.
Σε καμία περίπτωση λοιπόν η υπερσύγχρονη ηλεκτρονική συσκευή δεν μπορεί να υποκαταστήσει την τελετουργία και τη μυσταγωγία που κρύβει η ανάγνωση ενός βιβλίου, με όλες τις παραμέτρους που αναφέρθηκαν προηγουμένως, όσο πιστή κι αν είναι η αντιγραφή της διαδικασίας του παραδοσιακού διαβάσματος που πράττει. Αυτό που επίσης πρέπει να ελεγχθεί είναι το αν η αφομοίωση εννοιών είναι εφικτή σε ένα κείμενο ηλεκτρονικά γραμμένο σε σχέση πάντα με ένα κείμενο τυπωμένο σε χαρτί. Το πρώτο το περνάς στα γρήγορα με μια κίνηση του ‘ποντικιού’ ενώ το δεύτερο το ξαναδιαβάζεις, το υποσημειώνεις, το υπογραμμίζεις και έτσι το κατανοείς καλύτερα.
Τα σημαντικότερα πάντως πράγματα που θα χαθούν σε περίπτωση που στο μέλλον θα διαβάζουμε με ηλεκτρονικά μηχανήματα θα είναι αυτές οι άκρως γοητευτικές βόλτες στις εκθέσεις βιβλίου τα ανοιξιάτικα απογεύματα, η μούχλα του υπογείου του Μπαρμπουνάκη στην Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, το ξεσκόνισμα των περιοδικών και των παμπάλαιων βιβλίων στο Μοναστηράκι για να διαβάσεις το εξώφυλλο, η δυνατότητα να κάνεις πολύ ωραία δώρα στα αγαπημένα σου πρόσωπα, το χάρτινο στολίδι στο κομοδίνο σου που ενίοτε σου πέφτει στο κεφάλι από τη νύστα διαβάζοντάς το πριν κοιμηθείς. Κρίμα να το αντικαταστήσουμε και αυτό με πλαστικό υποκατάστατο.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Όλα όσα διαδραματίζονται στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό σε πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, οικονομικό επίπεδο αναδεικνύουν ένα τεράστιο κενό. Το κενό που δημιουργεί η απουσία των πνευματικών ανθρώπων, αυτών που σε άλλες εποχές όχι πολύ μακριά από τη δική μας ‘σήκωναν’ στις πλάτες τους και αναδείκνυαν με αδιαμφισβήτητο από κάθε εξουσία τρόπο την κοινωνική βούληση και το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Ας ξεκινήσουμε όμως με τον ορισμό του πνευματικού ανθρώπου. Πνευματικός άνθρωπος καταρχήν δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο οποιοσδήποτε ασχολείται με κάποια πνευματική δραστηριότητα και απλά διακρίνεται σ’ αυτήν ούτε καν ο επιτυχημένος επιστήμονας, πολιτικός, καλλιτέχνης. Ο πνευματικός άνθρωπος έχει καταρχάς γνωρίσει την καταξίωση και την καθολική αποδοχή στον επαγγελματικό του χώρο αλλά όχι μόνο αυτό. Με τις επιστημονικές του καταθέσεις, με τις καλλιτεχνικές του δημιουργίες ή με τις πολιτικές του πεποιθήσεις και παρεμβάσεις έχει αλλάξει τον ρου της ανθρώπινης ιστορίας και συντέλεσε στην ποιοτικότερη ζωή των ανθρώπων σε εθνικό ή σε διεθνές επίπεδο. Κατέχει άπταιστη γνώση του αντικειμένου του και αυτό του επιτρέπει να εισάγει καινοτομίες, να βελτιώνει και να τελειοποιεί το αντικείμενό του αυτό. Το κυρίως χαρακτηριστικό του όμως είναι ότι έχει απαγκιστρωθεί από το στενό επαγγελματικό του αντικείμενο και ασχολείται με ευρύτερες δραστηριότητες, προσπαθεί νοητικά να διεισδύσει στις συνθήκες που καθορίζουν την κοινωνική εξέλιξη και διαμορφώνουν τη μοίρα των ανθρώπων.
Ο βίος του πνευματικού ανθρώπου διέπεται από τη σεμνότητα, την άμιλλα, τον αλτρουισμό, την ειλικρίνεια, την ανιδιοτέλεια, την αποστροφή για τα υλικά αγαθά, αξίες και αρχές που προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει και σε όλους τους απλούς ανθρώπους με την καθημερινή του στάση.
Ο πραγματικός πνευματικός ηγέτης μιας κοινωνίας σε δύσκολες στιγμές σηκώνει στις πλάτες του την κοινωνική απαίτηση, βγαίνει μπροστάρης στους αγώνες και διεκδικεί για λογαριασμό όλης της κοινωνίας το δίκαιο. Όντας λοιπόν ο πνευματικός άνθρωπος η κορυφαία ύλη της ζωής, έχει τεράστια ευθύνη και καθήκον να βγαίνει κατά καιρούς και όποτε το απαιτεί η κοινωνική συνθήκη μπροστάρης στους αγώνες.
Στην εποχή μας λοιπόν οι πνευματικοί άνθρωποι φαίνεται να εκλείπουν. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι δεν εμφανίζονται να εκφράσουν την άποψή τους στις δύσκολες στιγμές που περνάει η κοινωνία σήμερα, να μπουν μπροστά στον κοινωνικό αγώνα, να εμπνεύσουν το λαό που δείχνει να πελαγοδρομεί ιδεολογικά. Δεν είναι ορθό αυτό που ακούγεται από ορισμένους ότι υπάρχουν και σήμερα πνευματικοί άνθρωποι απλά μέσα στη λαίλαπα της ισοπέδωσης των πάντων δεν εκφράζουν τις απόψεις τους προς τα έξω αλλά διαλογίζονται μοναχοί. Ο πνευματικός ηγέτης έχει το φως. Το φως δεν εκφράζεται με σκοτάδι, δεν κρύβεται όταν το κατέχεις. Άρα σήμερα το φως είναι προφανές ότι δεν υπάρχει. Αυτό συμβαίνει γιατί σήμερα με την κατάπτωση και την κατάρρευση των αξιών και των αρχών στις οποίες στηρίχθηκε η εξέλιξη του ανθρώπου, διαβρώθηκε τόσο πολύ η ανθρώπινη φύση που ακόμη και κάποιος να πλησιάζει τα χαρακτηριστικά του πνευματικού ανθρώπου επ’ ουδενί δεν μπορεί να τα συγκεντρώσει τα στοιχειώδη, άρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοιος και να σηκώσει στις πλάτες του το βάρος αυτό. Επομένως άνθρακες ο θησαυρός και ανεπανόρθωτα εκτεθειμένοι αυτοί που αυτοϋπολογίζονται ή τους υπολογίζουν διπλανοί τους ως πνευματικούς ανθρώπους.
Πέρασαν ανεπιστρεπτί λοιπόν οι καιροί στους οποίους μια παρέμβαση του Ελύτη, του Σεφέρη, του Θεοδωράκη, του Χατζηδάκη, του Αλέκου Παναγούλη, του Κωστή Παλαμά της Μελίνας Μερκούρη, του Κορνήλιου Καστοριάδη και άλλων άλλαζε τον ρου της σκέψης του λαού, αποτελούσε φάρο φωτεινό για την επόμενη κίνηση του πολίτη για την κατάκτηση της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της αλήθειας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της επιρροής των πνευματικών ηγετών στο λαό αποτελεί η κηδεία του Κωστή Παλαμά. Μεταφέρουμε αυτούσια τη διήγηση της Ιωάννας Τσάτσου που αποδεικνύει ότι ο ποιητής ασκούσε τεράστια επιρροή στο λαό και συνέπαιρνε τα πλήθη ακόμη και νεκρός:
«Ο Γερο – Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως είναι θνητός. Πώς η είδηση μαθεύτηκε και ολόκληρη η Αθήνα κατέκλυσε το νεκροταφείο; Ποια ήταν εκείνη η σιωπηρή συμφωνία που μετέτρεψε την κηδεία του μεγάλου βάρδου σε παλλαϊκό
αντικατοχικό συλλαλητήριο; Δεν είναι η πρώτη φορά άλλωστε, που μια
κηδεία μετατρέπεται σε διαδήλωση διαμαρτυρίας σε δύσκολους
καιρούς. Κάτι παρόμοιο έγινε τα μετέπειτα χρόνια και με την κηδεία του
Γεωργίου Παπανδρέου και του Γεωργίου Σεφέρη.
Οι κατοχικές αρχές και η κυβέρνηση Λογοθετόπουλου,
καταλαβαίνοντας βέβαια τι θα επακολουθούσε, είχαν λάβει τα μέτρα
τους. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ωστόσο παρέστη, καθώς επίσης και
εκπρόσωποι των Γερμανών και Ιταλών. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι
δύσκολο να εξηγήσει κανείς την αθρόα συρροή των κατοίκων της
πρωτεύουσας. Ο κόσμος πνιγόταν. Αναζητούσε ένα ξέσπασμα, καθώς
οι αντοχές του έφταναν πια στα όρια τους.
Πράγματι, η υπερφίαλη Γερμανία, καταλαβαίνοντας ότι η
αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει, σκληραίνει ολοένα και περισσότερο
τη στάση της με συλλήψεις ομήρων και εκτελέσεις. Οι φήμες για
πολιτική επιστράτευση πληθαίνουν, οι απεργίες ξεσπούν η μία μετά την
άλλη, οι άνθρωποι πεθαίνουν στους δρόμους από την πείνα και η
σβάστικα εξακολουθεί να βεβηλώνει την Ακρόπολη.
Οι κατακτητές, οπλισμένοι και επιφυλακτικοί, παρατηρούν το
σιωπηλό πλήθος, όμως δεν επεμβαίνουν. Και ξαφνικά εκεί, μέσα στην
συνωστισμένη εκκλησία με τις χιλιάδες κόσμου απ’ έξω, μια φωνή
τράνταξε την παγερή σιωπή κι έφτασε θαρρείς σε κάθε γωνιά της
ελληνικής γης:
"Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
Δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…
Βογγήστε, τύμπανα πολέμου…
Οι φοβερές σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα!"

Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα.
Ήταν η στεντόρια φωνή του Άγγελου Σικελιανού. Ο επικήδειος,
που συμπύκνωσε μέσα σε λίγους στίχους τη φωνή ολόκληρης της
Ελλάδας. Γιατί, πράγματι, σ’ εκείνο το φέρετρο ακουμπούσε η Ελλάδα».